Wednesday, March 11, 2009
Itsasoan urak handi
Urez beterik dago itsasoa, urez beterik eta gatzez ere. Itsasoko ur litro batean 33 g gatz dago; sodio kloruroa da gehiena, hau da, etxean jakiei botatzen diegun gatz horren antzekoa dena. Bestalde, asko eta talde guztietakoak dira itsasoan bizi diren animaliak. Gehienen barne fluidoek, gainera, itsasoko uraren gatz kontzentrazio berdina dute; orekan daude barne likidoak eta kanpoko ura, pareko kontzentrazio osmotikoak baitituzte. Horren ondorioz, animalia horiek ez diote aurre egin behar gatz eta uraren balantzeak ekar litzakeen egoera kaltegarriei. Muskuiluak, belakiak, itsastrikuak, anemonak, poliketoak eta beste zenbait zizare, besteak beste, talde horren partaideak dira.
Baina animalia horiez gain, badira beren barne likidoek itsasoko urak baino gatz kontzentrazio apalagoa dutenak. Txitxarroak, antxoak, bisiguak eta abarreko arrain teleosteoak dira talde horren partaide nagusiak. Bigarren horiek, beraz, ez daude orekan, eta desoreka horrek lan berezia eskatzen die euren barne egoera egonkor mantentzeko.
Baina animalia horiez gain, badira beren barne likidoek itsasoko urak baino gatz kontzentrazio apalagoa dutenak. Txitxarroak, antxoak, bisiguak eta abarreko arrain teleosteoak dira talde horren partaide nagusiak. Bigarren horiek, beraz, ez daude orekan, eta desoreka horrek lan berezia eskatzen die euren barne egoera egonkor mantentzeko.
Aurreko ekarpen batean azalduta geratu da zergatik zegoen oker gabon kanta ezagun hura: Ibaietako arrainek ez dute urik edaten eta horregatik da desegokia kantaren leloa. Baina itsasoko arrainak, kontu honi dagokionez bederen, desberdinak dira. Itsasokoak bai, gabon kanta ezagun horren protagonistak izan litezke, zeren ibaietako arrainek ez bezala, hauek bai edaten dute ura. Ur behar handia baitute. Azken batean, itsasoko arrainei ibaietakoei gertatzen zaienaren aurkakoa gertatzen zaie. Ibaietakoek ura soberan bazuten, hauek, berriz, faltan dute.
Euren kontzentrazio osmotikoa itsasoko urarena baino baxuagoa izanik, ura galtzeko arriskuan daude. Hori dela eta, ahal duten moduan eskuratu behar dute, eta edatea da duten modu bakarra. Baina horrek, jakina, badu garrantzi handiko aurkako bat: gatz kantitate handia sartzen zaiela ur horrekin batera. Azken batean, handia da itsasoko uraren gatz kontzentrazioa, eta edandako urarekin batera gatz hori xurgatuko balute, ondorio kaltegarriak suertatuko lirateke, barne likidoen gatz kontzentrazioa igoko bailitzateke egokia den mailatik gora. Nola konpon daiteke hori?
Gatz horiek heste hodian ez xurgatzea da gatzen sarrerari ekiditeko dagoen bidea. Baina hori ez da bat ere erraza eta zenbait gatz xurgatu egiten dira. Hala ere, beste zenbait ez dira xurgatzen, arrain horien hestearen zelulak berezi samarrak baitira. Zelulok dituzten egiturei esker hainbat gatz gera daitezke xurgatu gabe eta hondakinekin batera kanporatzen dira.
Eta zer egin xurgatu diren gatzekin? Bada, gabon kantaren artikuluan ikusi dugunaren aurkakoa, hain justu. Ibaietako arrainek brankietatik xurgatzen dituzte ezinbestekoak dituzten gatzak; itsasokoek, ordea, brankietatik kanporatzen dituzte soberan dituztenak, eta horrela, egonkor eta maila egokietan manten ditzakete beren barne gorputzen gatz kontzentrazioa.
Ibaietako arrainei buruz aritu garenean, aipatu dugu arrain haiek gernu bolumen handiak ekoizten dituztela, soberan sartzen zitzaien ura kanporatzeko bidea baita hori. Itsasoetakoek duten arazoa, berriz, aurkakoa da, ur behar handiak dituztelako. Hori dela eta, itsasokoek oso gernu gutxi ekoizten dute, eta gainera, gatz edukin garaikoa da gernu hori. Izan ere, giltzurrun bereziak dituzte itsasoetako arrainek, glomerulurik gabeko giltzurrunak baitira eta gatzen jariaketa aktiboz sortzen baitute gernua.
Oharra: Txitxarroak (Trachurus picturatus) dira irudiaren arrainak; irudia “Nivarsub” urpekarien taldeko webgunetik (www.nivarsub.com/c.html) hartua dago.
Euren kontzentrazio osmotikoa itsasoko urarena baino baxuagoa izanik, ura galtzeko arriskuan daude. Hori dela eta, ahal duten moduan eskuratu behar dute, eta edatea da duten modu bakarra. Baina horrek, jakina, badu garrantzi handiko aurkako bat: gatz kantitate handia sartzen zaiela ur horrekin batera. Azken batean, handia da itsasoko uraren gatz kontzentrazioa, eta edandako urarekin batera gatz hori xurgatuko balute, ondorio kaltegarriak suertatuko lirateke, barne likidoen gatz kontzentrazioa igoko bailitzateke egokia den mailatik gora. Nola konpon daiteke hori?
Gatz horiek heste hodian ez xurgatzea da gatzen sarrerari ekiditeko dagoen bidea. Baina hori ez da bat ere erraza eta zenbait gatz xurgatu egiten dira. Hala ere, beste zenbait ez dira xurgatzen, arrain horien hestearen zelulak berezi samarrak baitira. Zelulok dituzten egiturei esker hainbat gatz gera daitezke xurgatu gabe eta hondakinekin batera kanporatzen dira.
Eta zer egin xurgatu diren gatzekin? Bada, gabon kantaren artikuluan ikusi dugunaren aurkakoa, hain justu. Ibaietako arrainek brankietatik xurgatzen dituzte ezinbestekoak dituzten gatzak; itsasokoek, ordea, brankietatik kanporatzen dituzte soberan dituztenak, eta horrela, egonkor eta maila egokietan manten ditzakete beren barne gorputzen gatz kontzentrazioa.
Ibaietako arrainei buruz aritu garenean, aipatu dugu arrain haiek gernu bolumen handiak ekoizten dituztela, soberan sartzen zitzaien ura kanporatzeko bidea baita hori. Itsasoetakoek duten arazoa, berriz, aurkakoa da, ur behar handiak dituztelako. Hori dela eta, itsasokoek oso gernu gutxi ekoizten dute, eta gainera, gatz edukin garaikoa da gernu hori. Izan ere, giltzurrun bereziak dituzte itsasoetako arrainek, glomerulurik gabeko giltzurrunak baitira eta gatzen jariaketa aktiboz sortzen baitute gernua.
Oharra: Txitxarroak (Trachurus picturatus) dira irudiaren arrainak; irudia “Nivarsub” urpekarien taldeko webgunetik (www.nivarsub.com/c.html) hartua dago.
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
Posts
0 comments:
Post a Comment