Aristoteles-ek, bere “Animaliei buruzko ikerketan”, honakoa dio arnasketari buruz: “Animalia lehortarren arteko batzuek, -gizakiak eta birikak dituzten gainontzeko lehorreko animalia guztiek-, airea hartu eta kanporatu egiten dute (arnasgora eta arnasbehera izeneko prozesuak); beste batzuek, berriz, ez dute airea hartzen, baina lehorrean bizi eta elikatzen dira, liztorra, erlea eta gainontzeko intsektuak bezala. Intsektuak deitzen ditut euren gorputzek lakainak, -bizkarrean egon zein sabelean egon-, erakusten dituzten animaliak”.

Aristoteles-ek asko zekien animaliei buruz. Historiako lehen zoologotzat hartzen dugu eta zenbait konturi buruz berak azaldutakoa ez da ia aldatu mendeetan zehar. Hala ere, intsektuen arnasketari buruz idatzitakoaz nahikoa arrazoia bazuen ere, ez zuen arrazoi osoa.
Intsektuek ez dute birikarik. Horixe da animalia talde horren ezaugarririk behinenetako bat. Trakea-sistema da intsektuen arnas aparatua. Larruazalak sorturiko inbaginazioen edo barruranzko hodien multzoak osatzen du sistema hori; hodi horietako bakoitza da trakea bat. Trakearen ahotik sartzen da airea, eta barrurantz doa, trakeatik sortzen diren adarretatik barrura. Adarkatze jarraiak gertatzen dira barruranzko ibilbide horretan, eta adarkatzean, gero eta gehiago eta gero eta meheagoak dira sortzen diren trakeaskak. Azkenean zelula guztietaraino iristen dira azken trakeaska txikienak. Trakeaskaren azken zatian ura dago, eta ur horretan disolbatzen da sisteman sartu den oxigenoa, zeluletara iragateko.
Sistemaren deskribapena osatzeko, beste bi kontu aipatu behar ditugu hemen. Batetik, -eta hauxe da Aristoteles-ek arrazoi osoa ez edukitzearen zioa-, muskulu mugimenduek eraginda nolabaiteko egurasketa egon daiteke zenbait espezietan; hortaz, intsektuek bai izan dezakete arnasgora, nahiz guztietan holakorik ez den gertatzen. Eta bestetik, trakeak ixteko ahalmena[1] dute, eta berebiziko garrantzia du horrek trakea-sistemaren barruan dagoen ura lurrun ez dadin eta horrela gehiegizko ura gal ez dadin.
Zirkulazio sistema ez dugu ezertarako ere aipatu orain arte, intsektuen zirkulazio aparatuak ez baitu egiten arnasketarekin zerikusia duen inolako lanik. Hau da, bi sistema horiek aparte daude, ez dute elkarrekiten, eta horri dagokionez, salbuespen bat da intsektuen taldea organo bereiziak dituzten animalien artean. Hori bai, badirudi ordainsari bat ordaindu behar izan dutela sistema horren truke, trakeen bidezko arnasketak muga nabarmenak ezartzen baititu intsektuek izan dezaketen tamainari dagokionez. Izan ere, horrelako hodi-sistema baten bidez oxigenoa ezin izango litzateke eraman zeluletaraino tamaina batetik gorako animalien kasuan.
Hortaz, ezintasun hori gabe mundua ez litzateke izango ezagutzen dugun bezala. Edo irudika ote genezake gure tamainako intsektuez beteriko planeta bat? Zientzia fikziozko zenbait filmetan ikusi ditugu intsektu erraldoi horiek, liztor eta inurri erraldoiak, eta egia esan, ez da bat ere lasaigarria.Baina azter dezagun kontua beste ikuspegi batetik. Azaldu dugun istorio hau garrantzi gutxiko pasadizo bat izango litzateke kontu batengatik ez balitz. Izan ere, intsektuena da munduko animalia talde nagusia, bai espezie kopuruari dagokionez, bai eta ale kopuruari dagokionez ere. Hau da, munduko animalia gehienak intsektuak dira eta, beraz, okertu gabe esan dezakegu munduko animalia gehienek ez dutela behar zirkulazio sistemarik euren elkartruke guztiak egin ahal izateko, gasen elkartrukea egiteko ez baitute erabiltzen.
[1] Espirakulu izena duen estalki egitura baten bidez