Kakalardo bonba-jaurtitzailea

Carabidae familiakoak ditugu bere babes-kimikorako mekanismoa dela eta izen xelebre hau hartzen duten 500 intsektu espezietik gorako taldeko kideak. Zerbaitek, normalean apo, inurri edo armiarma edo antzeko harrapakariren batek, kaltetuko dituela antzematen dutenean, kakalardo hauek narritagarria den spray kimikoa jaurtitzen diote etsaiari. Babes modua bera deigarria bada ere, are harrigarriagoa da jaurtitzen duten substantziaren tenperatura 100 ºCtik gorakoa dela, eta beraz oso arma indartsua da ia edozein harrapakarirentzat.
Nola ekoizten dute horren kaltegarria izan daitekeen konposatua? Eta nola lortu dute eurei kalterik ez eragitea?


Kontua oso konplexua da, eta horrexegatik erabili izan dute adibide modura kreazionismo eta diseinu adimentsuaren aldekoek, azaltzeko horren konplexua den zerbait hautespen naturalez ezin daitekeela gertatu. Utz ditzagun funts zientifikorik gabeko kontu hauek alde batera eta azter dezagun eraso kimiko honen oinarrian dagoena.
Kakalardo hauen sabelaren atzealdeko muturrean kokatzen diren guruin berezietan ekoizten da aerosol babesgarria. Spraya jaurtitzen dutenean, laino bat bezala ikus daiteke, eta leherketak hots berezia eta entzuteko modukoa eragiten du.
Bi ganbarek osatzen dituzte sekrezio-guruin berezi hauek: ganbara handienean, barrurago kokatzen dena, animaliaren bi guruin bereizietan ekoitzitako hidrokinona eta hidrogeno peroxidoa nahasten dira; kanporago kokatzen den ganbara txikiagoan, berriz, epitelioko zelulek jariatzen dituzten katalasaz eta peroxidasaz osatutako nahaste entzimatiko bat dago. Hidrokinona intsektu askoren metabolimoaren produktuetariko bat da, kitinaren sintesian erabiltzen dena, eta hidrogeno peroxidoa, bestalde, denok ezaguna dugun ur oxigenatua da.
Intsektu hauek mehatxua hautematen dutenean, zenbait muskuku uzkurtuz ganbara handiko likidoa ganbara txikiagoan sarrarazten dute, eta orduan, leherketa gertatzen da, hydrogeno peroxidoa hidrolisatzen hasten delako bapatean eta hidrokinonak oxidatzen, oso erreakzio bortitza eraginez, non bero kantitate handiak askatzen diren. Sortutako gasen presioaren eraginez alde batetik ganbara handiko balbula itxita mantentzen da, eta horrela babestuta gelditzen da, eta bestetik nahaste erasotzailea spray fin bat bezala kanporatzen da beste balbula batean zehar. Ateratzen den benzoquinona eta lurrunaren nahasteak erre egiten du, uraren irekitze-puntuaren tenperaturaren ingurura heltzen baita, eta normalean harrapakariak uxatu egiten ditu.
Kakalardoek hainbat aldiz erakus dezakete babes erantzun hau eta gainera bonba-jaurtiketa ia edozein norantzan zuzen dezaketela ikusi da, harrapakariaren mugimenduen arabera eraso kimikoaren norabidea aldatuz. Afrikako zenbait kakalardo bonba-jaurtitzaileek 270 graduko errotazio-ahalmena dute, eta beraz guruinaren irekitze-gunea ia edonorantz bideratu dezakete.
Hain da lehertze-mekanismo eraginkorra animalia hauek erabiltzen dutena, ezen 2004an abiatu zen Leedseko Unibertsitatean 135.000 liberako finantziazioa jaso zuen proiektu bat, animalia hauen konbustio-mekanismoak industria aeronautikoan izan ditzakeen aplikazioak aztertuko dituena. “Learning from controlled explotions in nature: modelling the catalytic explosion device of bombardier beetles” da ikerketa-lanaren izena eta gero eta gehiago garatzen ari den biomimetikaren arloan sakonduko du.
Hurrengo helbide honetan ikus daiteke nola erabiltzen duen kakalardoak bere errifle kimikoa zenbait etsairen aurrean. Hala ere, bada honi aurre egiteko trebezia garatu duenik ere... http://www.youtube.com/watch?v=1C5CYRV-tvY

Posted by Miren Bego Urrutia at 9:09 AM

Labels: Koordinazio eta kontrola