Wednesday, May 20, 2009
Water, water, everywhere. Nor any drop to drink.
Hauek dira S. M. Coleridge poetak idatzitako ospe handiko “The Rime of the Ancient Mariner” poematik ateratako hitzak. Aspalditik dakite marinelek itsas ura edatea urik ez edatea baino kaltegarriagoa dela.
Zenbait animaliek badute itsas ura bezain gazia den likidoetatik ur purua ateratzeko modua. Hori soilik egin dezakete ur gaziak dituen gatzak kanporatzen irentsitakoa baino ur kantitate txikiagoa erabiltzen duten animaliek. Baina ez da hau gizakiaren kasua.
Kontua hurrengoa da: gure giltzurrunak ekoiz dezakeen gernuko kloruro ioiaren kontzentraziorik garaiena itsas-urak duen Cl- kontzentrazioa baino baxuagoa da. Ondorioz, itsas ura edatean pertsona batek izango lukeen kloruroaren emendioa kanporatzeko, kloruro hori lortzeko edan duena baino ur gehiago eskretatu beharko luke gernuan, eta horrek ur balantze negatiboa ekarriko luke. Beste modu baten esanda, gehiegizko kloruroa kanporatzeko, gizakiaren beraren ehunetako uraren parte bat ere erabili beharko litzateke, pertsona hori deshidratatuz.
Itsastarrak diren eta euren barne medioa itsas ura baino diluituagoa duten zenbait animaliek badituzte ingurumen kontzentratuari aurre egiteko hainbat bide. Horietako batzuk azaldu dira aurreko zenbait ekarpenetan, eta labur esateko, askok arazoa saihestu egiten dutela ikusi da. Hau da, ahal dutenean, ekidin egiten diote itsas ura edateari, horrek eragiten duen zama osmotikoa saihestea delarik helburua. Hala ere, eta besterik gelditzen ez zaienean, batzuk badute gehiegizko gatz-sarrerari aurre egiteko gaitasuna: horien artean itsas ugaztun batzuk baditugu, eta horiek dira gizakitik hurbilago daudenak.
Zer da, hortaz, guk ez bezala baleek duten moldapena itsas ura baliatzeko? Ugaztun guztiok dugu geure odola baino kontzentrazio altuagoko gernua ekoizteko ahalmena, baina kontzentrazio-gaitasun hori desberdina da ugaztunetan zehar. Gernua kontzentratzeko kapazitate hori gure giltzurrunaren ezaugarri morfologiko eta funtzional batean oinarritzen da, Henle bihurgune izena duena, eta soilik hegazti eta ugaztunen giltzurrunetan aurki daiteke. Horrexegatik bakarrik hegaztiek eta ugaztunok ekoiz dezakegu gure barne medioa (odola) baino gatz kontzentrazio garaiagoa duen gernua. Kontua da Henle bihurguneari esker erdietsi den kontrentrazio-ahalmen hori neurri desberdinean garatu dela animalia talde desberdinetan.
Horrela, baleek eta beste zenbait ugaztun itsastarrek, itsas ura edan dezakete, euren giltzurrunaren jardueraren ondorioz gatzak gernuan asko kontzentratuz itsas uraren gatzik gabeko uraren parte bat lor dezaketelako: itsas uraren kontzentrazio osmotikoa 1000 miliosmolarrekoa da, eta itsas ugaztun hauek 1200-1500 miliosmolarreko kontzentrazioa duen gernua ekoiz dezakete. Giltzurrunaren lan osmotiko handi horri esker, hortaz, itsas uraren litro bakoitzeko, gutxi gora behera 300 bat ml ur “aske” lor dezaketela kalkulatu da. Gizakiaren kasuan, ordea, gure giltzurrunek odola (300 miliosmolar inguru) baino kontzentratuagoa den gernua ekoiz badezakete ere, ezin dute itsas ura bezain kontzentratua den fluidoa ekoitzi, eta beraz gehiegizko gatzak kanporatzeak ur galera netoa dakar. Argi dago, beraz, zergatik gizakia ezin den animalia itsastarra izan.
Posts
0 comments:
Post a Comment